Αστικά λαϊκά τραγούδια και πνευματική ιδιοκτησία

 Πρακτικά της ημερίδας που έλαβε χώρα

την Πέμπτη 14 Απριλίου 2016, ώρα 9.00 - 16.00

στο αμφιθέατρο Δρακόπουλου του Πανεπιστημίου Αθηνών

Επιστημονική επιμέλεια: Μαρία Ζουμπούλη, Πιερρίνα Κοριατοπούλου-Αγγέλη

Διοργάνωση-Έκδοση: ©Εργαστήριο Ψηφιακής και Έντυπης Τεκμηρίωσης της Ελληνικής Μουσικής (ΕΨΕΤΕΜ), ΤΛΠΜ ΤΕΙ Ηπείρου & Νομική Σχολή ΕΚΠΑ (Άρτα 2018)

Η δίκη των ρεμπετών 

Πλαίσιο: Η αφετηρία της προσέγγισης ήταν τα 3 ρεμπέτικα τραγούδια που σχετίζονται με την κινηματογραφική εκδοχή της Κάρμεν. Όλα τα τραγούδια έχουν χαρακτήρα σκωπτικό, και ηθογραφούν τον κόσμο των ρεμπετών, στον οποίον μεταφέρουν με τρόπο σουρεαλιστικό την στερεοτυπική ισπανικότητα του τότε συρμού.

Το πρώτο γράφεται το 1939 από τον Σπύρο Περιστέρη και τον Μίνωα Μάτσα (ο δεύτερος με ψευδώνυμο), με ερμηνευτή τον Μάρκο Βαμβακάρη, και έχει τίτλο «Ο Αντώνης ο βαρκάρης ο σερέτης».

Ο Ισπανός συνθέτης Juan Mostazo καταθέτει μήνυση στα ελληνικά δικαστήρια εναντίον των συντελεστών του τραγουδιού. Η κατηγορία που απαγγέλλεται αφορά κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας: το ρεμπέτικο τραγούδι φέρεται να αντιγράφει το πρωτότυπο “Antonio Vargas Heredia, el Gitano”, το οποίο ο Mostazo συνέθεσε για την ταινία “Carmen la de Triana” του Florian Ray. Η ταινία είχε προβληθεί την προηγούμενη περίοδο στην Αθήνα με μεγάλη επιτυχία, το δε συγκεκριμένο τραγούδι είχε αποδοθεί (νομίμως) στα ελληνικά από τον Μιχάλη Γαϊτάνο και είχε παιχτεί στην επιθεώρηση «Κάρμεν», που ανέβηκε στο θέατρο Μικάδο της Θεσσαλονίκης.

Η μήνυση εκδικάζεται στην Αθήνα. Το δικαστήριο αποφαίνεται ότι δεν διαπιστώνεται εμφανής στιχουργική και μουσική συγγένεια μεταξύ των δύο πονημάτων και απαλλάσσει τους κατηγορούμενους.

Ακολουθεί η ηχογράφηση του δεύτερου από τα τρία τραγούδια, από τους ίδιους συντελεστές, ενώ την ακολουθία συμπληρώνει και ένα τρίτο, αυτή τη φορά από τον Παναγιώτη Τούντα, σε στίχους Βασίλη Μαυροφρύδη.

Περιεχόμενο: Ένα προεδρείο 3 έγκριτων νομικών συντόνισε της εργασίες της ημερίδας, με στοχευμένες παρεμβάσεις μουσικών, μουσικολόγων και ειδικών σε ζητήματα πνευματικών δικαιωμάτων. Οι εισηγήσεις τους χωρίστηκαν σε 2 ενότητες, που σχηματικά διαπραγματεύτηκαν επιχειρήματα υπέρ και κατά της δικαστικής απόφασης του 1939.

Φυσικά, στόχος δεν ήταν η ιστορική αναπαράσταση, και ακόμα λιγότερο η «απονομή δικαιοσύνης». Με αφορμή το σκηνικό της δίκης, στόχος ήταν να ξαναστοχαστούμε το ρεμπέτικο σαν ύφος και σαν κοινωνιολογία, τα όρια και τις ελευθερίες της καλλιτεχνικής δημιουργίας, και το νομικό και ηθικό ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων.

Το κοινό, φοιτητές του ΤΛΠΜ και της Νομικής, που παρακολούθησαν την ημερίδα με εγγραφή, κλήθηκαν να ψηφίσουν μετά το πέρας της, δίνοντας τη δική τους «ετυμηγορία». Τελική απόφαση: Αθώοι.